Życie braterskie według Reguły św. Benedykta

Odnosząc się do nauczania Soboru Watykańskiego II, Kościół dokonał nowej oceny życia braterskiego we wspólnotach zakonnych i pogłębił teologiczną wizję życia wspólnego w wymiarze komunijno-braterskim oraz wskazał kierunki koniecznych przemian w obliczu ewolucji społecznej i zaistniałych zagrożeń.

Celem Instrukcji Życie braterskie we wspólnocie. „Congregavit nos in unum Christi amor” z 1994 r. było wsparcie wysiłków licznych wspólnot zakonnych w poprawie jakości życia braterskiego. Tym zaś, którzy oddalili się od ideału wspólnotowego, dokument miał wskazać na nowo wartość takiego życia i w ten sposób dopomóc wszystkim w autentycznej odnowie ewangelicznej. W instrukcji odwołano się także do przykładu starożytnych wspólnot monastycznych, które w realizacji coenobium próbowały odzwierciedlić nowotestamentalny model wspólnotowości („szkoła uczniów Jezusa”) oraz ideał życia pierwotnego Kościoła w Jerozolimie opisany w Dziejach Apostolskich.

Choć nie należy idealizować pierwszych wspólnot cenobickich, warto jednak przywołać wizję życia wspólnego, jaką pierwsi cenobici zawarli w swym prawodawstwie, i w ten sposób odkryć na nowo braterstwo wraz z wszystkimi jego wymogami jako ideał ewangeliczny oraz znak Królestwa Bożego dla świata.

Niniejsza dysertacja przedstawia teologiczne aspekty życia braterskiego według Reguły św. Benedykta. Spośród wielu dzieł z zakresu prawodawstwa monastycznego pierwszych sześciu wieków wybrałam właśnie to ze względu na szerokie rozpowszechnienie się tej Reguły w środowisku monastycznym na Zachodzie (w dużej mierze za przyczyną Benedykta z Aniane). Została ona napisana w pierwszej połowie VI w. w monasterze założonym przez prawodawcę na Monte Cassino. Ostateczny tekst składający się z siedemdziesięciu trzech rozdziałów powstawał etapami – rozdziały od LXVII do LXXIII są zapewne późniejszym dodatkiem. Prolog mógł powstać pod koniec redagowania całego dzieła.

Niegdyś uważano, iż anonimowa Reguła Mistrza (trzykrotnie dłuższa od tej św. Benedykta, widać jednak wiele podobieństw pomiędzy nimi, miejscami nawet ta Benedytkowa jest swego rodzaju kalką Reguły Mistrza) była nieudolną próbą rozbudowania Reguły autorstwa opata z Monte Cassino. W 1938 r. rewolucję wywołało wystąpienie Augustina Genestouta, mnicha z Solesmes, który wysunął tezę, iż Reguła Mistrza jest wcześniejsza i stanowiła wzór dla opata z Monte Cassino. Później przez kilkadziesiąt lat wśród badaczy reguł monastycznych toczyła się polemika dotycząca kwestii relacji chronologicznej tych dokumentów. Znaczącą rolę w tej dyskusji odegrał Adalbert de Vogüé, benedyktyn z opactwa La Pierre-qui-vire, który na podstawie wieloletnich studiów obu tekstów uzasadnił chronologiczne pierwszeństwo Reguły Mistrza. Owocem jego badań i piśmiennictwa jest między innymi krytyczne wydanie obu reguł wraz z obszernym komentarzem.

s. Marianna Ciemała