Filozofia psychologii i humanistyki

Edyta Stein jako niemal trzydziestoletnia kobieta pragnęła zarówno nakreślić swoją drogę filozoficzną, jak i odnaleźć się w nowej  sytuacji zaistniałej po zakończeniu I wojny światowej. Zamierzała napisać pracę habilitacyjną, a jej poczucie odpowiedzialności w wymiarze społecznym skłoniło ją do zaangażowania się w działalność polityczną. Był to jednak czas, gdy przeżywała kryzys wewnętrzny, zaostrzony śmiercią przyjaciół podczas wojny, świadomością, że jako kobieta praktycznie nie ma szans na realizowanie kariery akademickiej, a wymarzona praca u Husserla, twórcy fenomenologii, tak dalece rozminęła się z jej oczekiwaniami, że musiała z niej zrezygnować. Wówczas stanęła wobec konieczności zrozumienia swej egzystencji i odnalezienia źródła sił psychicznych i duchowych.

W tym przełomowym okresie Edyta Stein opracowała projekt analizy osoby i życia jednostki w relacjach z innymi. W swych badaniach ukazała najpierw, na czym polegają związki ciała, duszy i ducha oraz czym jest siła witalna, która je ożywia. Według niej, by zrealizować pełnię swoich możliwości, osoba potrzebuje wspólnoty, którą od funkcjonowania w społeczeństwie odróżnia charakter więzi międzyludzkich i poczucie solidarności.

Swymi rozważaniami Edyta Stein zaprasza czytelnika do podjęcia rozważań nie tylko intelektualnych, lecz i duchowych. Uważała bowiem, że wysiłek z tym związany jest konieczny do kształtowania swego życia w sposób świadomy, do przezwyciężania poczucia samotności, a przede wszystkim do odkrywania najgłębszej prawdy o celu ludzkiego istnienia i jego odniesieniu do Bytu wiecznego, do Boga.

W tomie Filozofia psychologii i humanistyki zamieszczone są rozprawy: Przyczynowość psychiczna (1918) i Jednostka a wspólnota (1919), opublikowane po raz pierwszy w 1922 r. w „Jahrbuch fur Philosophie und Phanomenologische Forschung”, roczniku wydawanym przez Edmunda Husserla. W rozprawach tych nie brakuje przykładów z życia dobrze znanych każdemu, co sprawia, że wyniki analiz stają się łatwiej uchwytne. Filozofia psychologii i humanistyki zasługuje niewątpliwie na większe zainteresowanie, zwłaszcza w czasach kryzysu filozofii, gdyż oferuje podstawy metodologiczne i pojęciowe dla psychologii i nauk humanistycznych.

Istnieje stan odpoczynku w Bogu, całkowitego odprężenia od wszelkiej aktywności duchowej, w którym nie snuje się żadnych planów, nie podejmuje się decyzji i tym bardziej nie działa, lecz wszystko, co przyszłe, pozostawia woli Bożej, całkowicie zdaje się na los. Stan ten na przykład stał się moim udziałem, gdy przeżycie, które przerosło moje siły, wyczerpało całkowicie moją siłę duchową i pozbawiło mnie wszelkiej aktywności. Odpoczywanie w Bogu wobec zaprzestania aktywności z powodu braku siły witalnej jest czymś całkowicie nowym i osobliwym. Tamto było ciszą grobową. Na jej miejsce wchodzi teraz uczucie bezpieczeństwa, uwolnienie od wszelkiej troski, odpowiedzialności i zobowiązania do działania.

Edyta Stein